Mijn ouders zijn goede ouders omdat ze mij niet alleen grootgebracht hebben, maar ook opgevoed. Ze zorgden niet alleen voor voedsel, kleding en onderdak. Mijn ouders gingen het moeilijke gesprek niet uit de weg. Als ik uit de bocht vloog, werd ik daarop aangesproken. En hoezeer ik mij ook schaamde, als er reden was om iemand mijn excuses aan te bieden móest ik door het stof. Opvoeden en opgroeien zijn soms een kruisweg.
Écht liefhebben is moeilijkDat is (ook): liefde. Ware liefde. Lastige liefde. Écht liefhebben is moeilijk. Wij zijn gemáákt om geliefd te zijn en lief te hebben, maar… makkelijk is anders. Paulus zegt in de Romeinenbrief (hoofdstuk 13) dat wij een ander niets verschuldigd zijn, behalve liefde. Hij zegt: “‘Bemin uw naaste als uzelf’. De liefde berokkent de naaste geen enkel kwaad. Liefde vervult de gehele wet.”
Liefde is geen emotie
Misschien denk je: “Mooi, ik ben gemaakt voor de liefde, ik ben verlost door de liefde en ik ben geroepen tot de liefde. Fluitje van een cent.” Maar als wij proberen lief te hebben, beseffen we: niets ‘appeltje, eitje’. Het is moeilijk. Hard. Lastig. We ontdekken namelijk dat de liefde waarover Sint-Paulus spreekt niets met emoties te maken heeft. Het gaat bij hem om concrete liefde waarvoor keihard gewerkt dient te worden, niet om het hebben van gevoelens voor iemand. Hij heeft het over agapè: de (goddelijke) liefde die je moet léven. Het is geen affectie, het gaat niet om emotie. Het is daad-werkelijk het goede kiezen voor de ander, omwille van de ander. Wie dit ook maar eventjes geprobeerd heeft, wéét: echt liefde heeft een prijs. Wie liefheeft, wordt gevraagd offers te brengen.
Lastige liefde
Soms is dat je kinderen laten ervaren wat de consequenties zijn van hun woorden of daden. Soms is dat iemand het goede geven dat hij nódig heeft, in plaats van het minder dat hij wenst. Soms is dat iemand de harde, maar noodzakelijke waarheid vertellen: iets wat iemand móet horen. Daarover gaat het in het evangelie (Mt. 18, 15-20).
De waarheid willen spreken
De eerste stap is: de waarheid willen spreken. Bereid zijn om hardop uit te spreken dat niet verzwegen mag worden. Zie Ezechiël, de profeet (Ez. 33, 7-9). Hij is als wachter over het volk van Israël aangesteld. Dat betekent dat hij, als hij onraad ruikt of gevaar ziet, iets moet zeggen, alarm moet slaan. Als hij dat niet doet, is hij een slechte wachter. God spreekt hem op zijn verantwoordelijkheid aan. Als Ezechiël zwijgt, zijn de gevolgen voor hémzelf.
De waarheid spreken in liefde
Wij kunnen opgelucht ademhalen omdat we geen profeten zijn. Maar Jezus wijst ons op een broer, een zus, een kind, een vriend, iemand die we een moeilijke boodschap moeten brengen. De relatie geeft ons de verantwoordelijkheid ons uit te spreken. Paulus zegt ons hoe: laten wij de waarheid spreken in liefde (Ef. 4, 15a). Laat geen slecht woord over uw lippen komen, maar spreekt een goed woord, opbouwend, als het nodig is, tot zegen voor de toehoorders (Ef. 4, 29).
Deze opdracht verplicht ons ertoe bepaalde zaken te vermijden. Op de eerste plaats slechte woorden en andere vormen van kwaadsprekerij of, beter gezegd: blijf weg van onnodige negativiteit. Denk aan roddel, mopperen, klagen, voortdurende kritiek… Kortom: laat je niet verleiden tot het eenvoudigen meehuilen met de wolven in het bos. Het is immers makkelijker contact maken met anderen vanuit het negatieve. Het is ook leuker samen om te klagen, al was het maar over het weer. Zo connecten we weliswaar met elkaar, maar scheppen we tegelijkertijd (!) afstand.
Niet klagen in "Stoptober"
Daarom is het goed de uitdaging aan te gaan. Kies bijvoorbeeld in “stoptober” voor dertig dagen niet klagen. Dat is véél moeilijker dan bepaalde uitgaven verminderen of dagelijks tienduizend stappen te zetten. Wij lijken van nature op zoek naar negativiteit. Negatieve emoties zijn (blijkbaar) sterker dan positieve emoties. Let er maar eens op in gesprekken. Het is ontzettend makkelijk in de val te trappen van roddel, mopperen, klagen en voortdurende kritiek.
Weet wat je niet moet zeggen
De eerste stap op weg naar datgene uitspreken wat gezegd móet worden, is bewustwording van hetgeen we niet hoeven zeggen. Laat het onnodige negatieve weg als je gaat praten met iemand. Dit is een goede manier van vermijden.
Ga het aan!
Dat betekent dat er ook een slechte manier is. Stel je voor dat er een conflict is of dat je iets van het hart moet. Denk nogmaals aan Ezechiël, de profeet. Of aan Jezus die je wijst op je verplichting tegenover je naasten: broer, zus, vriend, vriendin, … En dat terwijl het zoveel makkelijker is om de spanning te omzeilen. Inslikken, weglopen of een andere vorm van vluchten ligt veel meer voor de hand. Maar het vermijden van het gesprek leidt uiteindelijk tot het - letterlijk! - weglopen voor iemand. Je kan iemand niet écht liefhebben als je met een steeds grotere bocht om hem of haar heenloopt. En toch is dit de wijze waarop wij ons hart beschermen. We gaan het moeilijke gesprek niet aan. We plaatsen ons buiten de situatie, voorkomen oogcontact, lopen weg als iemand in de buurt komt. Het gaat eigenlijk vanzelf. Zo wordt onze angst voor lastige liefde een sluipmoordenaar van de relatie.
Dé doodsteek van relaties - of het nu een huwelijk is of een vriendschap - is negeren. Iemand zegt iets en de ander reageert er niet op. Positief noch negatief, hooguit een kort “oh”. Het is een sluipmoordenaar omdat degene die zich van een reactie onthoudt bij commentaar kan zeggen: “Ik deed toch niets? Het spijt me dat mijn reactie niet was wat je ervan verwachtte.” En dat terwijl het vermijden van de reactie, het negeren dus, iemand letterlijk en figuurlijk buitensluit, niet binnenlaat. Het op deze manier niet-ontmoeten van iemand, ontmoedigt de ‘ander’ in het huwelijk of de vriendschap het nog eens te proberen. Zo bloeden relaties dood. Wie zijn of haar hart zó beschermt, vermijdt het liefhebben als het lastig is.
Leren luisteren, ook als het pijn doet
Ik doe dat ook. Ik geef het soms op. Als iemand mijn uitgestoken hand niet aanneemt, mijn vragen niet beantwoordt, mijn initiatieven bij voornemens laat, stop ik ermee. Uiteindelijk blijf ik weg. Het moeilijke, namelijk hardop denken en ondertitelen wat het met me doet, ga ik niet aan. Ik ben namelijk bang voor verdriet. En toch móet ik leren luisteren naar de ander. Zelfs als me dat raakt.
Ga van het beste uit
Is dat niet de boodschap van Jezus in het evangelie (Mt. 18, 15-20)? Hij zegt als het ware: “Wanneer uw broeder gezondigd heeft, ga dan met hem in gesprek. Ga van het beste uit. Luister naar hem.” Houd je zoveel van iemand dat je bereid bent te luisteren en van het goede uit te gaan? Is de ander je zoveel waard dat je bereid bent je in zijn of haar perspectief te verdiepen - zónder recht te praten wat krom is of de waarheid geweld aan te doen? Het gaat niet om jóu, jouw boosheid of ergernis. Het gaat om de ander. Zijn of haar redding. Daarom dien je helpende woorden te spreken. We spreken ons niet uit om de ander te veroordelen, te kwetsen of buiten te sluiten. Integendeel! We spreken ons uit vóór de ander, om iemand te helpen. Liefde is immers: het goede willen voor de ander, puur en alleen omwille van de ander.
Paus Benedictus XVI: Liefde volstaat. De rest is bijzaak.
Houd ik genoeg van de ander om naar haar of hem te luisteren?
Houd ik genoeg van de ander om met hem of haar te spreken?
Is wat ik wil zeggen helpend?
Denk aan Sint-Paulus: Laten wij de waarheid spreken in liefde (Ef. 4, 15a). Laat geen slecht woord over uw lippen komen, maar spreekt een goed woord, opbouwend, als het nodig is, tot zegen voor de toehoorder (Ef. 4, 29).
In de missionaire Kerk geldt: spreken is zilver, verzwijgen fout
Als wij geloven in God, in Christus en Zijn Kerk is zwijgen er niet bij.
Als wij echt geloven in de Verrijzenis en het Eeuwig Leven, moeten wij het lef hebben de moeilijke weg tot aan de uiteinden van de aarde te gaan om elk verloren schaap terug te vinden.
Want hoeveel moet je iemand haten om haar of hem de Blijde Boodschap te onthouden?
Onze sprakeloosheid voorbij
Waarom zijn “wij-katholieken” sprakeloos?
Waarom spreek ik mij niet uit? Waarom getuig ik nauwelijks en vermijd ik het spreken over het fundament van mijn leven en het wezen van mijn identiteit?
Waarom neem ik de verantwoordelijkheid van mijn doopsel niet?
Echte liefde kost iets
Laten we het simpel houden. “Zorgt dat gij niemand iets schuldig zijt. Uw enige schuld blijve de onderlinge liefde.” (Rom. 13, 8). Ook als het lastig is. Het mag - en het zal - iets kosten.
Wie anders?
Ik wil van de ander houden en luisteren. Ik wil de ander liefhebben en spreken. Hoe moeilijk het ook is. Want: als ik niet zeg wat gezegd moet worden, als ik niet écht houd van wie liefde verdienen, wie spreekt dan de goede woorden wél? Wie brengt de Blijde Boodschap dan wél? Wie houdt dan van de mensen om mij heen?
Deze bijdrage betreft losse en enigszins geordende gedachten, niet meer en niet minder. Dus geen preek, homilie of anderszins kerkelijk of theologisch hoogstandje. Integendeel. AM.
