Eergisteren heeft onze bisschop, mgr. Gerard de Korte, het hoogfeest van Sint-Elisabeth in Grave gevierd met kerkgangers uit de hele parochie. Aansluitend heeft hij vele van hen ontmoet en gesproken bij het samenzijn in de Hemelvaartzaal. Vervolgens heeft hij met ongeveer dertig kerkgangers en vrijwilligers een sobere lunch genoten in het Emmaüsklooster van de kapucijnen. Ook daar had de bisschop alle tijd voor de aanwezigen en nam hij de tijd om met enkelen echt de diepte in te gaan. Mgr. De Korte nam daarbij niet alleen een oprecht-luisterende houding aan, hij deelde ook vrij open gedachten met zijn gesprekspartners.
Vrijmoedige hartelijkheid
Bij binnenkomst in de kerk, ruim vóór tien uur, begroette hij - zwaaiend - het koor enthousiast. Toen hij bij aanvang van de hoogmis in de processie liep, straalde hij een bepaalde vrijmoedigheid en hartelijkheid uit. Dat was mooi om te zien. Het getuigt van een goedmoedigheid die hoop geeft. Het is méér dan een goede uitstraling of pr. Op zijn eigen, ingetogen wijze is onze bisschop een missionaris, een evangelist. Niet alleen in het bisdom van ‘s-Hertogenbosch, maar net zo makkelijk daarbuiten.
Eerste relatie, dan prestatie
Een missionaris probeert een vriend van Jezus Christus te zijn. Denk daarbij aan een scène uit het eerste hoofdstuk van het Johannesevangelie. Twee leerlingen van Johannes de Doper beginnen Jezus te volgen. Hij vraagt: “Wat verlangt ge?” Zij antwoorden met een wedervraag: “Waar verblijft u?” en… zij blijven vervolgens bij Hem. Dan begint niet zomaar een relatie, maar een vriendschap die hen duidelijk maakt: Jezus is de Christus. Andreas windt er geen doekjes om als hij Simon (Petrus) laat weten: “Wij hebben de Messias gevonden!” Andreas brengt zijn broer dus bij Jezus.
Vreugdevolle vriendschap
Hierin wordt het ritme van succesvolle evangelisatie zichtbaar. Het begint met een relatie met de Heer. Het is de intimiteit die leidt tot een vreugdevolle vriendschap. Daaruit komt het verlangen voort die vriendschap te delen. Dat is de goede volgorde, het juiste ritme. Vriendschap en vreugde komen op de eerste plaats, vervolgens groeit het verlangen om die blijvende blijdschap te delen.
H. Schrift én theologie
Bijna veertig jaar geleden heb ik mijn eerste communie ontvangen uit handen van prof. dr. Herwi Rikhof. Nu ik op het Bonifatius Instituut colleges bij hem volg, zie ik hoe mijn beeld van God, geloof en Kerk door hem is gevormd. Heel bijzonder. Daarom wil ik, in navolging van mijn docent, niet alleen naar de H. Schrift kijken, maar ook naar de theologie.
Alleen in God kan geluk gevonden worden
Als we onze blik namelijk verleggen van het Johannesevangelie naar de Summa Theologiae van Sint-Thomas van Aquino zien we iets moois. Het tweede deel van de Summa gaat over “ethiek” of “moraal”. Hoe leven we ons leven? Thomas’ lange verhandeling begint met: vreugde of, in zijn eigen woord “zaligheid”. Het ethische of morele leven begint niet met wet- en regelgeving, maar met vreugde of 'gelukzaligheid'. Wat maakt ons gelukkig, nadat we rijkdom, plezier, macht en eer (als ultiem doel) hebben afgewezen? Volgens Thomas kan het ultieme geluk alleen in God worden gevonden. Niets of niemand anders dan God kan onze oneindige honger naar blijvende vreugde en geluk stillen.
Wetten en regels dienen helpend te zijn
Vervolgens gaat Thomas in op gewoonten en deugden. Hoe kunnen deze ons richting geven naar het uiteindelijke gelukzaligheid? Pas bij vraag 90 komt de wet om de hoek kijken. Ook hieruit blijkt: de kerkleraar niet begint met “goed”, “fout”, “doe dit”, “laat dat”. Hij vertrekt vanuit de vreugde, vervolgens wijst hij wegen (van gewoonten en deugden) die de vreugde “inprenten”. Tenslotte beschrijft Thomas wetten die helpen (!) om van deugden gewoonten te maken en daardoor zelf vreugde voortbrengen.
Niet achterstevoren beginnen, maar op weg gaan
Het is, volgens mij, echt problematisch als je achterstevoren - dus bij de wetten en regels - begint. Wie dat doet, loopt namelijk het risico of mensen af te wijzen en dus niet dichterbij God te brengen. Beginnen met en vanuit de vreugde leidt, uiteraard, uiteindelijk tot de Wet. Misschien duurt dat even, maar je bent - met mensen - onderweg. Net zoals Jezus met de Emmaüsgangers.
De Kerk van mijn jeugd
Van het Johannesevangelie en de Summa van Sint-Thomas kom ik nu bij de Kerk van de jaren zeventig en tachtig van de twintigste eeuw. Hierin ben ik opgegroeid. Het was een Kerk die zich, in mijn ogen, druk maakte om de wet. Er was polarisatie: links (of progressief) en rechts (conservatief) leken voortdurend tegenover elkaar te staan. Katholieken debatteerden heftig - en zwart/wit - over de seksuele moraal. Het leek alsof de Kerk alleen maar over ethiek ging. Zij was behoorlijk opgesloten in Zichzelf.
Een naar binnengerichte Kerk loopt leeg
Op zich zijn ethische kwesties interessant en belangrijk. Het interne gesprek is noodzakelijk, maar het is niet het enige wat telt. Kijk naar de gevolgen van het Kerk-zijn in mijn jeugd. De kerken zijn leeggelopen en “wij” (de Kerk) hebben daaraan meegewerkt door de indruk te wekken dat het morele vingerwijzen onze core business was (is). Dat maakte “ons” allesbehalve een missionaire of evangeliserende Kerk. Je leert een spel of een sport niet vanuit de spelregels of strategische documenten. Je begint met de uitbundige beleving ervan. Het plezier werkt aanstekelijk en leidt tot vragen naar regels en successtrategieën. Wat heeft het voor zin om uren met mensen te spreken over wetten en regels? Misschien voer voor juristen, maar aantrekkelijk is anders.
Hoe Blij is een Boodschap die niet met vreugde, maar met wantrouwen verkondigd wordt?
Een Blijde Boodschap dien je met vreugde: van meet af aan. Mensen die dit zien en voelen, vragen zich op een gegeven moment af: wat moet ik doen om te delen in deze vreugde? Wat is nodig om deze vast te houden?
Doel blijft: mensen tot Christus brengen
Het begin van een positieve toekomst van de Kerk in het algemeen en onze parochie in het bijzonder is: mensen tot Christus brengen, zodat zij een echte en dus intieme relatie met Hem aangaan. Dan willen zij deze vriendschap radicaal beleven en verdiepen in alle aspecten van hun leven.
De schade van kritiek zonder gesprek
Afgelopen zondag heb ik bij onze bisschop dat ritme gezien. Dat is alleen al knap, omdat niet alle priesters van het bisdom deze houding aannemen. Er is een klein aantal dat openlijk kritiek levert op de paus, (de) bisschop(pen) en broeders in het ambt. Dat is de slechtste dienst die zij aan de Kerk kunnen bewijzen, omdat zij daarmee ook hún doel mogelijk voorbijschieten, namelijk: álle mensen bij God brengen in het belang van ieders zielenheil.
“Maak ons één!”
Ik denk dat niemand in de Kerk het erg vindt dat gelovigen - in de breedste zin van het woord - kritisch zijn. Ik denk dat iedereen met zijn vragen en zorgen welkom is. Ik heb onze bisschop bij minstens twee wijdingen de hand zien uitsteken: “Spreek niet óver de bisschop, maar mét de bisschop.” De paus heeft bisschoppen hetzelfde gevraagd. Stel dat een bisschop de kans niet grijpt om met de Heilige Vader het gesprek of zelfs de discussie aan te gaan, hoe jammer is dat? Maar stel dat een opvolger van de apostelen de synode over synodaliteit “rampzalig” noemt “net als de bedenker daarvan” lijkt een dergelijke, fictieve bisschop de eenheid met de opvolger van Petrus niet te zoeken, terwijl hij dagelijks in de eucharistie bidt: “Let niet op onze zonden, maar op het geloof van uw Kerk. Vervul uw belofte: geef vrede in uw Naam en maak ons één.”
Accepteren we een toekomst met een kleine kudde?
Het is niet eenvoudig bruggen te bouwen als gelovigen die “gewoon katholiek” willen zijn een “kleurloze middengroep” worden genoemd of “lauwen”, “meelopers, dan weer met links, dan weer met rechts”. Ik las laatst op internet de volgende analyse: “Wat al jaren aan de gang is, in ons land eigenlijk al sinds het concilie, is de strijd tussen orthodoxie en ketterij. (...) De Kerk verdraagt namelijk geen ketterij, geen leugen; zij is gebouwd op de waarheid van Christus. En alleen die waarheid, ook al is die soms moeilijk, maakt ons vrij. Tussen waarheid en leugen, tussen orthodoxie en ketterij is geen brug mogelijk. Die dat proberen staan aan de verkeerde kant van de waarheid. Ook de Heilige Geest is een Geest van waarheid, niet van ambiguïteit en leugen.” Volgens deze mede-gelovige waait “de wind van ambiguïteit uit Rome”. Hij sluit af met: “Ondertussen lopen de kerken leeg en zijn de jongeren die blijven of zich bekeren gelukkig allemaal orthodox. Er is toekomst zij het met een kleine kudde.”
We doen het nooit alleen
Ik vind deze conclusie niet helpend als ik denk aan Christus’ opdracht aan Zijn apostelen, te weten om van álle (!) mensen leerlingen te maken. Als individuele gelovige staan we, denk ik, voor de ongelooflijke taak een open en lerende houding aan te nemen: tegenover God en tegenover elkaar. De leerlingen (in de eerste eeuw) en Sint-Willibrord (in de achtste) stonden voor dezelfde hete vuren. Dat wist en dat weet Christus. Daarom zegt Hij ook nu tegen ons: “Ik ben met jullie, alle dagen, tot aan de voleinding van de wereld”.
Energie is er volop, ook in onze Kerk
Zelf wil ik leerling van de Heer zijn, trouw zijn aan Christus en Zijn Kerk, inclusief het leergezag en de Traditie. Ik wil er niets aan toevoegen, ik wil er niets vanaf doen. Maar ik gooi de handdoek niet in de ring door genoegen te nemen met een kleine club. Dat is makkelijk en allesbehalve hoopvol. Als ik terugdenk aan de tien gespreksavonden en andere bijeenkomsten van het synodale proces, krijg ik energie. Als ik tijdens de catechese mensen hoor getuigen van hun geloof, word ik blij. Als ik levensvragen hoor en merk dat mensen het katholieke antwoord willen weten, besef ik: zoals klassen uit een keur aan leerlingen bestaan, een kudde uit losse (maar bij elkaar horende) witte én zwarte schapen, zo is de Kerk een bonte verzameling… broeders en zusters.
De bisschop in het midden laten
De waarheid ligt in het midden. Christus - de Waarheid in Persoon - is links noch rechts. Hij is Dezelfde: gisteren, vandaag en tot in eeuwigheid. Het is deugdzaam dat de bisschop het midden houdt. Wat het Brabants Dagblad ook zegt.
AM
