Wat is Stille Zaterdag?
Op deze zaterdag wordt herdacht dat het lichaam van Jezus rust in het graf en ziet de Kerk uit naar de verrijzenis van haar Heer. Er wordt geen liturgie gevierd. Wanneer de duisternis gevallen is, begint de paaswake. Ze wordt beschouwd als de moeder van alle heilige waken.
Wat betekent Stille Zaterdag?
Stille Zaterdag is de dag na Goede Vrijdag en de dag voor Pasen. Christenen gedenken dan dat Jezus Christus na zijn lijden en sterven begraven is en in het dodenrijk, zelfs ter helle, is afgedaald.
Nadat Jezus zijn laatste adem uitgeblazen heeft, krijgt een vrome jood, Jozef van Arimatea, van Pilatus de toelating om Jezus’ lichaam van het kruis te halen en te begraven in een familiegraf, uitgehouwen in rotsen. Enkele vrouwen komen met hem mee en bekijken het graf. De evangelist Matteüs geeft hen een naam: moeder Maria en Maria Magdalena. Ze blijven bij het graf zitten bidden.
De dag nadien nemen ze de sabbat in acht. Enkele farizeeën en hogepriesters hebben bewaking van het graf geregeld om zeker te zijn dat het lichaam van Jezus niet verdwijnt. Het ligt dus opgebaard en opgesloten in een spelonk. Jezus lijkt definitief uitgeschakeld.
Vroeg in de ochtend van de derde dag - zondag - gaan de vrouwen met geurige oliën opnieuw naar het graf, met de bedoeling het lichaam te balsemen. Tot hun ontsteltenis is het graf leeg…
Stille Zaterdag is de enige dag in het hele jaar waarop er geen enkele dienst voorzien is op de liturgische kalender. Alleen stilte is op zijn plaats.
Die stilte wordt voorzichtig gebroken bij het begin van de paaswake op zaterdagavond of in de nacht van zaterdag op zondag. Eerst wordt een vuur gemaakt. Daaraan wordt de paaskaars ontstoken. Aan dat paaslicht steken vervolgens de gelovigen hun eigen kaars aan. In processie gaan ze de nog pikdonkere kerk binnen, achter de paaskaars aan, het Licht van Christus. Even later weerklinkt een vreugdevol halleluja, voor het eerst sinds het begin van de veertigdagentijd.
Spiritualiteit van Stille ZaterdagStille Zaterdag is bij uitstek een dag om te geloven en te hopen. In menselijk opzicht is alles uitzichtloos en vergeefs geworden. Er is alleen onmacht. Met onze menselijke vermogens komen we nergens meer. We kunnen nu alleen nog wachten op God. Wacht rustig af wat de Heer gaat doen, stel heel uw vertrouwen op Hem. (Ps. 37)
Om het onvoorstelbare licht van de verrijzenis te kunnen zien, moeten onze ogen wennen aan de duisternis. Niet alleen in de dood, maar al tijdens dit leven zijn er momenten dat wij in het graf lijken af te dalen. Momenten van uitzichtloosheid en grote onmacht, van verlies en sterven aan alles wat we dachten te zijn. Dan moeten we durven kijken in het donker en dat uithouden. Wennen aan niet-weten en wachten op leven van de overkant.
Wie regelmatig wat tijd in de stilte doorbrengt, zal ondervinden dat stilte en leegte niet altijd een doodse en negatieve kwaliteit hebben. Ze kunnen ook heel levendig voelen en vol van iets wat moeilijk te definiëren of vast te pakken valt. Stilte en leegte kunnen iets hebben van God: verdraagzaam, uitnodigend, levend, verwelkomend, omvattend, louter er-mogen-zijn. Alleen bij God is stilte voor mijn ziel, mijn redding komt van hem. (Ps. 62)
Zelfs in de dood worden wij opgevangen door God. Er is geen menselijke situatie meer waar Hij niet op ons wacht. Al stijg ik naar de hemel op: daar zijt Gij reeds, al daal ik af in het dodenrijk: Gij zijt aanwezig. (Ps. 139)
Het eeuwig leven is een geheim. Mensen kunnen je de verrijzenis niet uitleggen, ze kunnen je geen verrijzenisleven geven. Het is onzegbaar. Toch is het er. Nu al. Verborgen onder de zichtbare dingen die onze aandacht opeisen en afleiden. Wij moeten zelf door de ervaring van de dood heen om er iets van te verstaan. Tijdens dit leven misschien al enkele glimpen. Ten volle na onze eigen dood.
Citaten over Stille Zaterdag
Besef je dat Jezus daar in het tabernakel is, speciaal voor jou - voor jou alleen? Hij brandt van verlangen om in je hart te komen.
Theresia van Lisieux
We zeggen: ‘Hij vernietigde de dood door de dood.’ Dus niet door de opstanding, maar door de dood. Een christen ziet de dood als een ontbinding van het lichaam, als een einde. Toch is in Christus en in de Kerk, vanwege Pasen en Pinksteren, de dood ook het begin. Het is niet iets zinloos dat het hele leven een zinloze smaak geeft. De dood is: het Pasen van de Heer binnengaan.
Alexander Schmemann
Vandaag gaat onze Heer rond in de wereld van Hades. Vandaag ‘verbrijzelt hij zijn bronzen deuren en breekt ijzeren grendels stuk’. (Jesaja 45,2) Let op de woordkeuze. Er staat niet ‘opent’ de bronzen poorten en grendels, maar verbrijzelt en breekt stuk. Er is geen herstellen aan. Christus brak de bronzen poorten van Hades’ rijk der doden. De zon van gerechtigheid daalde er neer en maakte Hades hemel. Want waar Christus is, is ook de hemel.
Johannes Chrysostomos
Mijn Gezel
Ik zoek U – mijn Gezel.
Soms zijt Ge zo diep in de tuin van mijn ziel.
Ik zoek U. Mijn weg is zo stil zonder U.
Ik zie om waar Gij toeft.
Uw geheim – het trekt mij als een vlam
in het nachtelijk duister.
Waar zijt Gij?
Levende, diep in mijn dood,
Dode, zo diep in mij levend!
Ik zie naar u om.
Soms in een droom
als de opgaande zon
als een blik vol begrip.
Soms in een gesprek
als een woord dat bevrijdt
als een zwijgende Derde.
Vluchtig zijt Gij, mijn Gezel,
Overal, plotseling, dan weer verdwenen.
Paasmorgen –
schim in de tuin
en steeds laat Gij mijn hart verlangender achter.
Ik zoek U alom, Gezel van mijn hart
van mijn ziel
van mijn tuin
van mijn weg.
Uit: Van Maria tot Lichtmis, Adveniat, 2021
Waar zijt Gij?
Van alles wat rondom mij en in mij gebeurt, God,
zie ik de zin niet.
Waarom moet ik net hier
op deze plaats in het leven staan?
Mijn gedachten dwalen in de nevels.
Mijn blikken tasten in het duister.
Mijn ogen geraken niet tot bij U.
Vol bitterheid is mijn hart.
De woorden van mijn gebeden
lijken me van uw troon af te ketsen.
Ze vallen in de leegte.
Ik heb alle hoop laten varen.
Ik ben verloren.
God, hoe houdt Gij het uit?
Met uw zwijgen plooit Gij mijn leven toe.
In mijn ziel heerst diepe angst.
Mijn ziel weent en worstelt en spitst het oor
totdat de morgen gloort.
Waar zijt Gij?
Irmgard Powierski
In: Irmgard Powierski, Wider das Vergessen, 7 x 7 Psalmen zwischen den Stelen, Göttingen, Vandenhoeck & Ruprecht, 2008, 9.
